Ryzyko należności

W typowej umowie gospodarczej jeśli jedna strona ma dług wobec drugiej – zwany też zobowiązaniem, to druga ma wówczas należność. Rozwijając temat należności może się jednak okazać, że nie zawsze mamy do niej prawo. Czas działa tutaj bowiem na naszą niekorzyść. Sprawdź dlaczego.

Z tego artykułu dowiesz się więcej

Istota należności

• definicja należności w aspekcie cywilnoprawnym,

• definicja należności w ustawie o rachunkowości,

• rodzaje należności,

• różnica pomiędzy wierzytelnością i należnością,

• należności w przedsiębiorstwie,

• należności w faktoringu,

Ryzyko utraty należności

• terminy przedawnienia

• metody przedłużenia okresu przedawnienia

Istota należności

Niektóre definicje dotyczące finansów mogą sprawiać problem. W ich rozwikłaniu na pewno nie pomagają zawiłe konstrukcje prawne, a niekiedy brak legalnych definicji, co oznacza, że ich znaczenie należy niejako wyprowadzać pośrednio z innych zapisów.

Podobnie jest z należnością. I niech nie zmyli Was jej definicja zawarta w słowniku języka polskiego, że jest nią kwota, którą należy komuś wpłacić. Na gruncie prawa cywilnego oraz finansowego wygląda to inaczej.

Poszukiwania dotyczące odnalezienia istoty należności powinniśmy rozpocząć od rozważań na gruncie cywilnoprawnym. Ustawa z dnia 23 kwietnia z 1964 r, czyli po prostu Kodeks cywilny przychodzi nam z pomocą.

Definicja należności w aspekcie cywilnoprawnym

Rozwijając temat należności należy zwrócić uwagę na cywilnoprawny aspekt, który stanowi, iż jest to prawo osoby fizycznej lub prawnej do otrzymania świadczenia pieniężnego lub rzeczowego, na podstawie zawartej uprzednio umowy, w określonym terminie i kwocie, które wynika z przeszłych zdarzeń, wskutek realizacji świadczeń na rzecz innego podmiotu.

Definicja należności w ustawie o rachunkowości

Problem definicyjny należności występuje również na gruncie Ustawy o Rachunkowości. W wymienionym akcie prawnym nie znajdziemy jej definicji. Należy ją wyprowadzać z ogólnej definicji aktywów, czyli są to kwoty o  określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które przyniosą korzyści ekonomiczne.

Ogólnie należy stwierdzić, że należność to uprawnienie osoby fizycznej lub prawnej do otrzymania w określonym terminie określonego świadczenia rzeczowego lub pieniężnego od innej osoby fizycznej lub prawnej. Są to wszelkie przewidywane wpływy środków pieniężnych, będące efektem prowadzonej działalności – środki jednostki gospodarczej obecnie będące w dyspozycji innych jednostek (jej kontrahentów). Należność prezentuje prawo do otrzymania zapłaty od tego kontrahenta, dłużnika jednostki na określonych w umowie zasadach, w określonym terminie i kwocie.

Rodzaje należności

Wyróżniamy pięć podstawowych rodzajów należności:

• Publicznoprawne, np. zwrot podatków;
• Finansowe, czyli związane z transakcjami finansowymi, jak udzielone pożyczki;
• Warunkowe będące ewidencjonowane poza bilansem firmy;
• Od pracowników w związku z nadpłatą świadczeń;
• Od właścicieli, np. zaliczka na poczet przyszłych zysków.

Różnica między wierzytelnością i należnością

Zarówno wierzytelność jak i należność są podobnymi pojęciami, bo oba wynikają z pozycji wierzyciela w zobowiązaniu. Jednak różnica, która pojawia się między nimi dotyczy charakteru świadczenia. Wierzytelność to każde uprawnienie wierzyciela do żądania świadczenia od dłużnika, zarówno o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym. Zaś należność to pojęcie węższe, bo dotyczy jedynie świadczenia pieniężnego.

Należności są także terminem stosowanym oficjalnie w księgowości. To kwoty, które przedsiębiorstwo ma otrzymać z tytułu np. zwrotu podatku.

Należności w przedsiębiorstwie

Ponadto należności obejmują też wszelkie przychody z tytułu sprzedaży towarów, produktów czy usług. Ilekroć firma wystawia kontrahentowi czy klientowi fakturę, to powstaje należność.

Warto dodać, że zobowiązania danego przedsiębiorstwa są jego pasywami, należności zaś są aktywami.

Należności w faktoringu

Kiedy należności powstałe w przedsiębiorstwie i związane ze sprzedażą towarów lub usług zostaną przekazane na podstawie umowy faktoringu do wykupu faktorowi, wtedy mamy do czynienia z należnościami faktoringowymi.

Na istotę takiej należności składa się przelew, powiadomienie dłużnika i jego zobowiązanie do zapłaty na konto nowego wierzyciela.

W ramach umowy faktoringu wraz z należnościami przedstawionymi do wykupu faktorowi dochodzi do cesji wierzytelności. W związku z tym od chwili przyjęcia wykupu należności, faktor staje się nowym wierzycielem i do niego dłużnik winien spłacać przekazane wierzytelności.

Ryzyko utraty należności

Kiedy ktoś jest Ci winien pieniądze, to znaczy, że jesteś wierzycielem, a należność to środki, które dłużnik powinien spłacić w określonym terminie.

Należność to przysługujące Ci prawo podmiotowe. Służy do zaspokojenia Twoich interesów, które nie mogą być sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego.

Należy jednak pamiętać, że po pewnym czasie dłużnik nie ma obowiązku spełnienia świadczenia. Kwestię tę reguluje instytucja przedawnienia długu, która daje szansę sprytnym dłużnikom i realnie może narazić nieświadomego wierzyciela na utratę prawa dochodzenia swoich należności.

Definicja przedawnienia długu jest zawarta w art.117 § 2 Kodeksu cywilnego „Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (…)”

W praktyce oznacza, że jeśli dla danego typu zobowiązania finansowego minie określony termin przedawnienia (bo nie zawsze jest ten sam) to dłużnik nie ma obowiązku spełnienia świadczenia, dlatego ważne jest, żeby wierzyciel znał terminy, po upływie których nie będzie mógł skutecznie dochodzić swoich roszczeń.

Terminy przedawnień

• Co do zasady termin przedawnienia roszczeń pieniężnych wynosi 6 lat, ale ze względu na właściwości niektórych należności okres ten został ustawowo skrócony.
• Po 3 latach- wszystkie należności z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej- zaliczki, przedpłaty, kary umowne.
• Po 2 latach- nieuregulowanej płatności za fakturę czy z tytułu odsetek za nieterminowe rozliczenie faktury.
• Po roku- z tytułu umów przewozu, spedycja.

Czy można wydłużyć okres przedawnienia?

Tak. Sposobem na wydłużenie czasu przedawnienia są instytucje przerwania biegu przedawnienia oraz zawieszenia biegu przedawnienia.

Przerwanie biegu przedawnienia.

• pierwszym sposobem jest złożenie pozwu w sądzie, wniosek do sądu o zawezwanie do próby ugodowej, złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji do komornika;
• innym rozwiązaniem jest uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje np. zawarcie z wierzycielem ugody co do terminu spłaty długu czy też rozłożenie długu na raty, wniosek do wierzyciela o rozłożeniu długu na raty;
• trzecim i ostatnim jest wszczęcie mediacji przed sądem powszechnym.

Zawieszenie biegu przedawnienia.

Zawieszenie ma miejsce w przypadku wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania takiej przeszkody.

Źródła:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.-Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. – o rachunkowości, Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Z. Radwański, A. Olejniczak, Prawo cywilne zobowiązania, C.H.Beck, 2020

Tymczasem, jeśli artykuł spodobał Ci się, powiedz nam to: Tweet do @Smart_Faktor